به منظور انجام بررسی های ژنتیکی در یک جامعه بسیار متنوع سورگوم دانه ای ‘ تعداد 13 لاین نر عقیم ‘ هر یک با 3 لاین نر بارور در قالب طرح I کامستاک و رابینسون تلاقی داده شدند و 13 فامیل نیمه خواهری (ناتنی) ایجاد گردیدند. در بهار 1370‘ تعداد 91 ژنوتیپ شامل لاین های والدینی وهیبریدهای حاصل در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در دو محیط مساعد و نامساعد در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در 4 تکرار ارزیابی شدند. صفات مورد بررسی شامل عملکرد دانه ‘ وزن حجمی ‘ ارتفاع بوته ‘ طول خوشه ‘ وزن خوشه ‘ تعداد روز تا 50 درصد گلدهی و سرعتهای رشد محصول ونسبی بود.
تفاوت بین محیط ها برای اغلب صفات از نظر آماری معنی دار بود. اختلاف عملکرد دانه فامیلهای نیمه خواهری ومتوسط هتروزیس آنها در محیط مساعد بیشتر بود. در محیط های مساعد و نامساعد بترتیب 12 و14 هیبرید از نظر عملکرد دانه نسبت به والد برتر هتروزیس داشتند. طبق نتایج تجزیه واریانس طرح ژنتیکی‘ میانگین مربعات منبع تنوع ماده که از نقطه نظر ژنتیکی به مفهوم واریانس GCA می باشد. درمورد کلیه صفات بجز عملکرد دانه معنی دار بود. معنی دار نبودن اثر متقابل ماده با محیط مبین ثبات بیشتر عملکرد دانه و سایر صفات در فامیل های نیمه خواهری است. وراثت پذیری عمومی عملکرد دانه متوسط‘ و برای سایر صفات بالا بود. قابلیت توارث خصوصی برای عملکرد دانه پایین ‘ در مورد وزن خوشه و وزن حجمی متوسط و برای سایر صفات بالابود. قابلیت توارث خصوصی برای عملکرد دانه پایین ‘ درمورد وزن خوشه و وزن حجمی متوسط و برای سایر صفات بالا بود. بطور کلی نتایج حاصل برای کلیه صفات بجز عملکرد دانه نشان دهنده سهم بالای اجزای افزایشی در کنترل ژنتیکی ومبین موفقیت انتخاب محیطی مشهود برای آنها می باشد. در مورد عملکرد دانه نقش اجزای غیر افزایشی درکنترل ژنتیکی وتاثیر زیاد عوامل محیطی مشهود بود. به طور کلی بنظر می رسد که تولید هیبرید سورگوم قابل توجیه باشد. بدین منظور در طی مراحل تولید لاین های والدی ‘ بایستی انتخاب برمبنای اجزاءعملکرد باشد.
)