به منظور مقایسه سه نوع ارقام حاصل از خودگشنی(S)،کلون ها(C)وارقام با گرده افشانی آزاد(OP)در یونجه وتعیین آثار ناهنجار احتمالی خودگشنی ونیز ارزیابی رگه های خودگشن وکلون ها برای کاربرد آنها در تهیه یک رقم مصنوعی،دو آزمایش مزرعه ای اجراشد. در آزمایش I هفت رقم یونجه با گرده افشانی آزاد (OP) همراه با بذر حاصل از خودگشنی(S) وکلون های(C) آنها در یک طرح آماری بلوک های کامل تصادفی درسه تکرار و در آزمایشII تعداد 12رقم یونجه که بذر حاصل از خودگشنی(S)وبذرحاصل از گرده افشانی آزاد آنها (OP)قبلاً تهیه شده بود در طرح آماری بلوک های کامل تصادفی در 5 تکرار مورد بررسی قرار گرفت. صفات تاریخ گلدهی ، ارتفاع بوته،وزن محصول خشک علوفه ودرصدپروتئین علوفه مورد مطالعه قرار گرفت. محاسبات آماری در سه مرحله یکی تجزیه آماری ساده داده ها،دوم تجزیه مرکب داده ها وسوم مقایسه های تیماری بین OP ، CوS انجام شد.آزمایشها به مدت سه سال (73،74و75)انجام وهرسال هرصفت چهارمرتبه در هر آزمایش بررسی شد. نتایج آزمایشهای IوII درتجزیه ساده ومرکب داده ها در مجموع نشان داد که ارقام بمی،کرمان،اهروشیراز به عنوان زودرس ترین ارقام بودند. ارقام بمی،کرمان ومتفرقه همدان دارای ارتفاع بوته ووزن محصول خشک بیشتری درمقایسه با سایر ارقام بودند. از لحاظ درصدپروتئین ارقام بمی،شیراز ومتفرقه همدان بهترین ارقام شناخته شدند. مقایسه های تیماری مشخص نمود که ارقام خودگشن در چندمورد کمی دیررس تر و کوتاهتر ودارای وزن محصول کمتری نسبت به ارقام کلون وارقام گرده افشان آزاد بودند ولی از لحاظ درصد پروتئین تفاوت چندانی با آنها نداشتند.
)