نوزده تاپ کراس سورگوم ‘ والد پدری و 19 والد نر بارور مادری به منظور مطالعه همبستگی ما بین صفات و تجزیه علیت برای دستیابی به الگوی مناسبی جهت انتخاب برای عملکرد دانه بر مبنای سایر خصوصیات‘ درمزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان در دو محیط مساعد ونامساعد ‘ و در دوتاریخ کاشت (11 و 26 اردیبهشت) ودو فاصله کاشت (10 و 20 سانتی متر بین بوته ها روی ردیف) ارزیابی گردیدند. تفاوت بین محیط ها برای کلیه صفات بجزوزن حجمی ومتوسط وزن خوشه معنی دار بود. میانگین مربعات ژنوتیپ ها درهر یک از محیط ها و در تجزیه مرکب آنها برای کلیه صفات وهمچنین اثر متقابل ژنوتیپ با محیط برای تمامی صفات بجز متوسط طول خوشه معنی دار گردید. ضرایب همبستگی ژنتیکی بین عملکرد دانه وطول خوشه‘ ارتفاع بوته‘ وزن حجمی ومتوسط وزن خوشه مثبت ومعنی دار وبین عملکرد دانه وزمان 50 درصد گلدهی منفی ومعنی دار بود. نتایج تجزیه علیت ورگرسیون چند متغییره خطی نشان داد که در محیط مساعد اثر مستقیم وزن خوشه برعملکرد دانه مثبت وبالا است. وزن حجمی و ارتفاع گیاه فقط اثرا ت غیر مستقیم مثبت وبالایی را از طریق وزن خوشه بر عملکرد دانه اعمال کردند. در محیط نامساعد تعداد روز تا 50 درصد گلدهی تنها بطور غیرمستقیم و از طریق وزن خوشه اثر منفی و بالایی بر عملکرد دانه داشت . اثر مستقیم وزن حجمی بر عملکرد دانه منفی‘ ولی برخلاف محیط مساعد نسبتا بالا بود. در این محیط نیز اثر غیرمستقیم وزن حجمی بر عملکرد دانه از طریق وزن خوشه مثبت و بسیار بالا بود. بنابراین‘ وزن خوشه مهمترین جزءعملکرددانه در سورگوم محسوب شده و افزایش عملکرد دانه از طریق گزینش برای آن امکان پذیر است.
)