بمنظور مطالعه اثرات سه عامل ژنوتیپ‘ محیط کشت و ریز نمونه در پتانسیل پینه زایی و باززایی یونجه (Medicago sativa L) تحقیقی در قالب آزمایش فاکتوریل (2*3*10) بر پایه طرح کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1375 دردانشکده کشاورزی دانشگاه تهران انجام گرفت . دوزیر نمونه لپه و زیر لپه از هر کدام از ارقام در سه محیط کشت طبق سه دستور العمل بینگهام و همکاران (1) ‘ واکروساتو(17) و میجر و براون (10)کشت و صفات حجم پینه ‘ درصد جنین زایی سوماتیکی و فراوانی جنین زایی اندازه گیری شدند. حجم پینه تولید شده در تمام تیمارها متاثر از اثرات مستقل و متقابل ژنوتیپ ‘ ریز نمونه و محیط کشت بود. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین حجم پینه در رقم شیرازی از ریز نمونه لپه در محیط کشت MSH وکمترین حجم پینه در رقم مانوپا از ریز نمونه زیر لپه در محیط کشت MMS حاصل گردید. بطورکلی پینه زایی از ریز نمونه لپه بهتر از ریز نمونه ریز لپه بود. نتایج آزمایشات باززایی نشان دادکه باززایی فقط از طریق دستورالعمل واکر و ساتو صورت پذیرفت ومضافا باززایی بطریقه جنین زایی سوماتیکی بوده و نبین ژنوتیپها ‘ ریز نمونه ها و اثرمتقابل آنها اختلاف معنی داری در سطح یک درصد وجود داشت . درصد جنین زایی بین 0 تا 20 درصد متغییر بود و بیشترین درصد جنین زایی‘ در رقم کریساری از ریز نمونه هیپوکوتیل و نیز در رقم مهاجران از ریز نمونه لپه حاصل گردید. چهار رقم کریساری‘ سمیرچنکایا‘ همدانی و مانوپا‘ از ریز نمونه زیر لپه و دورقم مهاجران و سمیر چناکایا از ریز نمونه لپه باززایی گردیدند.
)