تحلیل سازوکارهای مشارکت دانشگاه در عرصه ترویج کشاورزی

با توجه به اهمیت و ضرورت نظام دانش و اطلاعات کشاورزی در‌ روند توسعه روستایی و کشاورزی، مشارکت و همکاری نهادهای تشکیل دهنده این نظام، یعنی موسسات پژوهشی، آموزشی و ترویجی مورد تاکید و توجه صاحبان امر و نیز موسسات دست‌اندرکار امر توسعه روستایی و کشاورزی، قرار دارد. در این زمینه، دانشگاه‌ها به واسطه دارا بودن نقش‌های چندگانه دراین نظام، دارای جایگاه خاصی می‌باشند. این موسسات، دارای سه کارکرد اصلی آموزش، پژوهش و خدمات برون‌رسانی می‌باشند. در این بین، کارکرد سوم آنها، یعنی خدمات مشتمل بر سه حیطه آموزش، پژوهش و نیز مشاوره‌ به افراد یا سازمان‌های خارج از محیط دانشگاهی از جمله مخاطبان ترویج می‌باشد. متاسفانه، در کشور ما به این کارکرد توجه جدی و سامان‌مندی نشده است. به همین دلیل در این پژوهش، شناسایی و واکاوی سازوکارهایی مقتضی برای تقویت و توسعه این کارکرد با محوریت ارایه خدمات به مخاطبان روستایی و کشاورزان، مدنظر قرارگرفته است. درواقع هدف این پژوهش، شناسایی و تحلیل سازوکارهایی در راستای تقویت کارکرد خدمات برون‌رسانی‌دانشگاهی، جهت مشارکت این موسسات در عرصه فعالیت‌های ترویج کشاورزی می‌باشد. این پژوهش بر مبنای پیمایش پرسشنامه‌ای به انجام رسیده است. جامعه آماری آن، شامل دو گروه اعضای هیات علمی شاغل در موسسات آموزش عالی کشاورزی دولتی و نیز کارشناسان و مسوولان معاونت ترویج و نظام بهره‌برداری وزارت جهاد کشاورزی بوده است. شیوه نمونه‌گیری به تفکیک هرگروه به صورت چند مرحله‌ای و از شیوه نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی استفاده شده است. حجم نمونه براساس واریانس اولیه و فرمول کوکران 130 نفر عضو هیات علمی کشاورزی و 145 نفرکارشناس و مسوول معاونت ترویج و نظام بهره برداری، برآورد گردید. پس از تکمیل پرسشنامه‌ها و گردآوری داده‌ها از نرم افزار SPSS 11.5 برای تحلیل داده‌ها بر اساس تکنیک تحلیل عاملی نوع اکتشافی بهره گرفته شد. نتایج مربوط به تحلیل عاملی سازوکارهای مشارکت دانشگاه در ترویج کشاورزی به استخراج پنج عامل زیربنایی منجر شده است. عامل اول تحت عنوان سیاست‌های حمایتی، عامل دوم با نام خدمات آموزشی ترویجی، عامل سوم تحت عنوان خدمات پژوهشی، عامل چهارم تحت عنوان خدمات مشاوره‌ای و فنی و عامل پنجم با عنوان توسعه نهادی به ترتیب95/16، 87/13، 76/13، 65/10، 75/9 و38/9 از مجموعه واریانس (39/72 درصد) را تبیین نموده‌اند. بر پایه یافته‌های حاصل از این پژوهش، پیشنهادهایی برای تقویت مشارکت دانشگاه در عرصه ترویج کشاورزی از طریق کاربست سازوکارهای مناسب با علم به استلزامات مربوطه ارایه شده است.